Obronił doktorat z teologii na Graduate Theological Union w Berkeley.
14 marca ojciec Mariusz Tabaczek OP obronił pracę doktorską zatytułowaną Emergence and Divine Action: Exploring the Dispositional View of Causation as a New Philosophical Foundation, napisaną pod kierownictwem o. Michael’a Dodds’a OP. Rozprawa doktorska jest zwieńczeniem pięciu lat studiów ojca Mariusza na Wydziale Teologii Systematycznej i Filozoficznej Graduate Theological Union (GTU) w Berkeley, w Kalifornii.
W ramach studiów o. Mariusz nawiązał współpracę z profesorem Robertem Russell’em, założycielem i dyrektorem Center for Theology and the Natural Sciences (CTNS) w Berkeley oraz profesorem antropologii biologicznej Terrence’m Deacon’em z Uniwersytetu w Berkeley. Obaj profesorowie weszli w skład komisji egzaminacyjnej, której przewodniczył promotor pracy, profesor Dodds – znakomity specjalista w zakresie filozofii naturalnej Arystotelesa oraz studiów tomistycznych, uczestnik w dialogu nauk ścisłych i teologii, który opublikował w ostatnim czasie Unlocking Divine Action. Contemporary Science & Thomas Aquinas. W komisji znalazła się także profesor Margarita Vega z Dominikańskiej Szkoły Filozofii i Teologii w Berkeley, specjalistka w zakresie metafizyki i współczesnej filozofii analitycznej.
Obrona pracy doktorskiej nadaje ojcu Mariuszowi amerykański tytuł Ph.D. Ma on na swoim koncie kilka publikacji naukowych, między innymi w czasopismach Zygon oraz Theology and Science. Jest też współautorem dwóch rozdziałów do nowej edycji książki zatytułowanej Science and Religion. A Historical Introduction (ed. Gary Ferngren), która ukaże się niebawem. W czasie studiów, wspólnie ze swoim promotorem, prowadził dwukrotnie zajęcia na temat zagadnienia przyczynowości boskiej w kontekście współczesnych nauk ścisłych.
Na kilka tygodni przed obroną pracy doktorskiej otrzymał pozytywną odpowiedź w sprawie aplikacji na prestiżowe stypendium w ramach Notre Dame Institute for Advanced Studies, na Uniwersytecie Notre Dame w SouthBend, w stanie Indiana. Instytut gromadzi każdego roku specjalistów z rozmaitych dziedzin naukowych z całego świata, w celu rozwijania studiów interdyscyplinarnych i poszerzania horyzontów ekspertyzy naukowej.
W ramach stypendium ojciec Mariusz planuje poświęcić się głębszemu studium współczesnej metafizyki analitycznej, zwłaszcza współczesnego arystotelianizmu. Pytania, które zadaje o. Mariusz dotyczą tego na ile współczesny arystotelianizm nawiązuje do klasycznej myśli Arystotelesa, oraz tego czy ów nowy system metafizyczny stanowi realną alternatywę dla redukcjonizmu ontologicznego, wciąż dominującego w wielu kręgach filozofii nauki, oraz wśród specjalistów badających filozoficzne aspekty konkretnych teorii naukowych.
Praca doktorska ojca Mariusza ma charakter interdyscyplinarny z odniesieniem do metafizyki, filozofii przyrody, filozofii nauki (zwłaszcza filozofii biologii) oraz teologii, wpisując się w ten sposób w tematykę dialogu nauk szczegółowych i teologii, a dokładniej w zagadnienie rozumienia Boskiej przyczynowości w naturze w kontekście wiedzy o świecie czerpanej z nauk ścisłych.
Pierwsza część rozprawy dotyczy historii zagadnienia przyczynowości (związków przyczynowo-skutkowych) w poznaniu naukowym i w filozofii od starożytności do współczesności. Analiza w niej zawarta ukazuje proces stopniowej redukcji wielowymiarowego rozumienia przyczynowości odziedziczonego ze starożytnej filozofii Arystotelesa do czysto fizycznego i matematycznego jej ujęcia w nauce i filozofii nowożytnej.
Jednocześnie ojciec Mariusz pokazuje, iż ów redukcjonistyczny paradygmat został dziś zakwestionowany, w kontekście filozoficznych aspektów najnowszych odkryć naukowych (teoria relatywizmu, mechanika kwantowa, neodarwinizm, biologia systemów, i inne).
Teoria emergencji – powstawania złożonych struktur chemicznych i biologicznych, które są nieredukowalne i wykazują nowy rodzaj przyczynowości – jest jedną z odpowiedzi na nowożytny redukcjonizm.
W drugiej części rozprawy ojciec Mariusz przedstawia krytyczną analizę metafizycznych aspektów teorii emergencji, zarówno w jej klasycznym wydaniu, jak i w nowatorskiej wersji zaproponowanej przez profesora Decaon’a w licznych publikacjach naukowych zwieńczonych książką zatytułowaną Incomplete Nature.
Dostrzegając zarówno mocne jak i słabe strony teorii Deacon’a o. Mariusz proponuje wzbogacenie i oparcie jego koncepcji na współczesnej metafizyce dyspozycji (dispositional metaphysics) oraz wywodzącej się z niej teorii przyczynowości. Wspomniany system metafizyczny – zakorzeniony we współczesnej filozofii analitycznej – ma wiele punktów stycznych ze starożytną myślą arystotelesowską, przez co bywa często nazywany nowym arystotelianizmem.
W ostatniej części rozprawy ojciec Mariusz proponuje odniesienie nowej interpretacji emergentyzmu Deacon’a do zagadnienia Boskiej przyczynowości w świecie. Rozpoczynając od krytycznej analizy dotychczasowych koncepcji teologicznych inspirowanych teorią emergencji (opracowanych w większości w kręgach protestanckich i w odniesieniu do panenteistycznego ujęcia relacji Bóg/świat),ojciec Mariusz proponuje powrót do klasycznej teorii przyczynowości Boskiej w teologii św. Tomasza z Akwinu.
W swojej argumentacji nie ogranicza się jedynie do wskazania na aktualność ujęcia Akwinaty w kontekście interpretacji emergentyzmu Deacon’a w świetle metafizyki dyspozycji (nowego arystotelianizmu). Jego analiza staje się realną propozycją dialogu angażującą kluczowe aspekty teorii Deacon’a i św. Tomasza.
W efekcie, rozprawa doktorska ojca Mariusza staje się silnym argumentem w obronie klasycznego rozumienia przymiotów Boga, takich jak niezmienność, wieczność, wszechmoc, wszechwiedza, niecierpiętliwość, kwestionowanych przez tych uczestników dialogu nauk ścisłych i teologii, którzy są zwolennikami panenteizmu.
W swojej teologicznej części praca ojca Mariusza pokazuje, iż obrona transcendentnych cech istoty Boga nie musi się odbywać kosztem prawdy o jego immanentnej obecności w stworzeniu. Najważniejszym atutem teologicznej interpretacji emergentyzmu zaproponowanej przez ojca Mariusza jest jej korespondencja ze współczesną metafizyką, naukami ścisłymi, oraz filozofią nauki.
Tekst opracował o. Mariusz Tabaczek OP
